İranın ali dini lideri Ayətullah Əli Xameneyi İranın nüvə silahı əldə etmək istəmədiyini, əgər istəsəydi, bu günə qədər əldə edə biləcəyini deyib. Həmçinin o, xatırladıb ki, İran daha əvvəl nüvə danışıqları aparıb, hətta razılaşma da imzalanıb, ancaq daha sonra ABŞ prezidenti bu sənədi cırıb atıb. O, hazırkı ABŞ hakimiyyəti ilə nüvə danışıqlarının sanksiyaların ləğvinə səbəb olmayacağı, əksinə, sanksiyaların daha da artmasına gətirəcəyini bildirib.

Əli Xameneyi deyib ki, Amerikanın müharibə təhdidləri “ağıllı hərəkət” deyil, çünki müharibə birtərəfli olmayacaq, amerikalılar və ünsürləri xəta edərlərsə, ən çox özləri zərər görəcək.

Qeyd edək ki, Donald Trampın İrana göndərdiyi məktub Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri prezidentinin müşaviri Ənvər Qarqaş vasitəsilə Tehrana çatdırılsa da, İranın hansı cavabı verdiyi məlum deyil.

Lakin mediaya sızan məlumatlara əsasən Tehranın ABŞ prezidentinə cavabının əsas tezisləri aşağıdakı kimidir.

Birincisi, İran ABŞ və JCPOA-nın (Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı) digər iştirakçıları ilə yeni nüvə saziş bağlamağa hazırdır.

Ancaq İran ballistik raket proqramı, pilotsuz təyyarə istehsalı proqramından imtina etməyəcək, həmçinin Tehran “Müqavimət Oxu” adı verdiyi silahlı qruplara dəstəyi davam etdirəcək. Həmçinin İran hakimiyyəti hərbi təhdidlərə qəti cavab verəcəyi haqda xəbərdarlıq edir.

Həmçinin xarici işlər naziri Abbas Əraqçi İrəvanda olarkən bildirib ki, İranın ABŞ-la danışıqlarda əsas mövqeyi təzyiq və təhdidləri qəbul etməyəcək. Ancaq eyni zamanda nüvə proqramı ilə bağlı şəffaflığı təmin etməyə hazırdır. Yəni nüvə silahı əldə etmək fikrində olmadığını təkrarlayıb. Həmçinin Əraqçi İranla 3 Avropa ölkəsi arşında nüvə danışıqlarını apardıqlarını təsdiqləyib.

Qeyd edək ki, martın əvvəlində ABŞ prezidenti Donald Tramp İrana nüvə danışıqları ilə bağlı məktub göndərdiyini açıqlamaışdı. Həmçinin müsahibəsində demişdi ki, İranı müzakirəyə dəvət edib, əks təqdirdə İrana hərbi müdaxilənin qorxunc nəticələr verəcəyini qeyd edib.

Buna cavab olaraq martın 8-də Əli Xameneyi ABŞ-ın öz maraqlarını diktə etməyə çalışdığını və İranın bunu qəbul etməyəcəyini dedi. Bununla da dini liderin müzakirə yolunu bağladığı deyilsə də, daha sonra verilən açıqlamalar göstərdi ki, Tehran etibarlı və bərabərhüquqlu razılaşma istəyir.

Bu arada ABŞ prezidentinin Yaxın Şərq üzrə təmsilçisi Uitkof növbəti dəfə İrana zərbə endirilməsi ehtimalından danışıb. Ancaq İran rəsmiləri kimi, Uitkof da istisna ilə danışıb, silahlı müdaxilənin danışıqlar baş tutmayacağı təqdirdə baş verəcəyini bildirib. Yəni dolayısı ilə indi hər iki tərəf danışıqlara real baxdığını nümayiş etdirir.

Məsələ ondadır ki, son məlumatlara əsasən Tehran 270 kiloqramdan artıq 60 faiz zənginləşmiş urana sahibdir. Bu, ABŞ üçün həyəcan siqnalıdır. Üstəlik radikal respublikaçılar, eləcə də İsrail və yəhudi lobbisi Trampı İrana qarşı sərt addıma sövq edir. Trampın isə İranla bağlı iki seçimi var, ya nüvə məsələsini masada danışıqlar yolu ilə həll etməlidir, ya da İrana hərbi müdaxilə qərarı verməlidir. İrana hücum isə Trampın xarici siyasət prioritetlərinə uyğun gəlmir.

Bu səbəbdən də indiki mərhələdə ABŞ-İran danışıqlarının bərpa olunması ehtimalı yüksəkdir. Çünki İrana hərbi müdaxilə ABŞ-ın Yaxın Şərqdə yeni və təhlükəli hərbi münaqişəyə cəlb olunması, dünya bazarında neft qiymətlərinin kəskin bahalaşması və nəhayət, Trampın azaltmağa çalışdığı hərbi xərclərin kəskin şəkildə artması deməkdir. Bu isə indiki zamanda Tramp üçün heç bir əlverişli nəticə vəd etmir.

Lakin əlbəttə, İranla nüvə danışıqları üçün Tramp həddən artıq ehtiyatla yanaşdığı İsrail hakimiyyətini razı salmalı olacaq. Çünki Netanyahu hakimiyyəti İrana qarşı silahlı güc tətbiqində israr edir. Bu səbəbdən də Tramp indi həm də Netanyahunu nüvə danışıqlarının daha əlverişli olmasına inandırlmalı olacaq.